O naturze informacji

Informacja oraz proces jej wymiany są nieodłącznym elementem życia każdego człowieka. Codziennie jesteśmy „bombardowani” niezliczoną ilością komunikatów, na podstawie których organizujemy się jako społeczeństwo i wpływamy na rozwój cywilizacji. I choć intuicyjnie rozumiemy, czym jest informacja, to w naukowym ujęciu, wciąż nie ma pewności co do jej istoty.

 
Informacja i wiedza: oto dwie waluty, które nigdy nie wyjdą z mody.
Neil Gaiman,  Amerykańscy bogowie
Istniejemy we wszechświecie, w którym jest coraz więcej informacji, a coraz mniej sensu.
Jean Baudrillard, Symulakry i symulacja

 

Nauka nie dysponuje ściśle określonym pojęciem informacji. Każda jej definicja jest hipotezą, a próby sformułowania teorii informacji sprowadzają się do matematycznego ujęcia intuicyjnych wyobrażeń o informacji, tj. wymiany lub przesyłania wiadomości kanałami łączności (w cybernetyce sprowadza się ją do procesów sterowania).[1] Stąd też wyłaniają się różne sposoby ujmowania informacji. W jej ogólnej koncepcji, rozróżnia się subiektywną, rozumianą jako „abstrakcyjny twór społecznego intelektu”, oraz obiektywną, rozumianą jako różnorodną fizyczną rzeczywistość (naturę), zorganizowaną według pewnych instrukcji (praw natury).[2]
W teorii informacji, różnorodność występująca w naturze jest podstawowym i bezpośrednim źródłem powstawania informacji, a więc i źródłem naszej wiedzy o niej samej. Różnorodności tej nie jesteśmy w stanie w pełni pojąć ludzkim rozumem, ani wyrazić za pomocą jednego pojęcia lub wielkości fizycznej czy abstrakcyjnej. Informacja zatem przejawia różne swe aspekty[3].

Aspekty te przejawiają się przede wszystkim między psychologią (znaczeniem) a fizyką (nośnikiem), ale także w biologii (genami) i cybernetyce (którą pominę, gdyż nie jest istotna dla dalszych rozważań).

W ujęciu psychologicznym procesy informacyjne są bezpośrednim odbiciem w naszej świadomości, zewsząd otaczającej nas fizycznej rzeczywistości – są lokalizowaniem nas w czasoprzestrzeni, w której jesteśmy „zanurzeni”, jako obserwatorzy. „Bez obserwatora w zasadzie nie może być mowy o informacji dotyczącej obiektu (bo nie ma informacji bez adresata), z tym że to co jest możliwe do zaobserwowania dla jednego obserwatora, może być niemożliwe dla innego”.[4] Treść i wartość informacji jest przejawem subiektywnego postrzegania rzeczywistości przez obserwatora – dla każdego mogą istnieć sprawy ważne i mniej ważne.[5] Mówimy więc tu o interpretacji rzeczywistości, która jest rezultatem relacji obiekt (informacja) – obserwator.[6] Oznacza to, że informacja jest atrybutem istot myślących.[7]

W znaczeniu fizycznym, informacja wiąże się nieodłącznie z materią i energią. Pewne ilości materii i energii są zawarte w zjawiskach i obiektach fizycznych, które uzyskują określone cechy w miarę ustalania się w nich porządku lub organizacji[8]. Ilość informacji możliwych do uzyskania, jest zależna od stopnia skomplikowania danego zjawiska lub obiektu[9]. Bez odpowiedniej ilości materii i wydatkowanej energii, nie można zaobserwować żadnego zjawiska czy obiektu, ocenić go, odebrać jakiejś wiadomości i niesionej przez nią informacji.

Nie oznacza to, pomimo tego, że określony obiekt lub zjawisko zawiera duże ilości informacji, obserwator jest w stanie je wszystkie uzyskać. Wciąż istnieją znaczne ograniczenia możliwości odczytania wszystkich informacji, mimo obserwacji obiektu lub zjawiska z potencjalnie wielkim zasobem danych.[10]

W aspekcie biologicznym, natura zakodowała informację w cząstkach DNA, które poddawane ciągłej aktualizacji (replikacji), nakazują swym tworom określone zachowania i przemiany.[11] Procesy te następują tak długo, dopóki dana forma biologiczna przejawia zarówno stan nierównowagi (czyli taki, w którym zachodzą reakcje chemo-dynamiczne) oraz równowagi (czyli taki, w którym występuje odpowiednio sterowany, ciągły i stabilny przepływ materii i energii). Wiąże się to nieodłącznie ze stałym przedłużaniem formy biologicznej – stałą jej odbudową poprzez dopływ materii i energii z zewnątrz. W momencie zaprzestania powtarzalności tych czynności, stan równowagi zostaje zachwiany i zaczyna się proces destrukcji.[12]

Każdy rodzaj informacji odgrywa kluczową rolę w procesach społecznych i działalności intelektualnej człowieka, których przejawem jest nauka, kultura i cywilizacja.[13] Bowiem

absolutna izolacja wobec wszelkich rodzajów informacji prowadzi (…) do zupełnej degradacji zdolności myślenia. Częściowa izolacja (…) wobec poszczególnych rodzajów informacji prowadzi do degradacji motywacji. Człowiek odizolowany od kontaktów z przejawami twórczej działalności ludzkiej, od kultury, od środowiska twórczego, traci ładunek motywacji twórczej. Odizolowany od wiedzy, nauki, traci motywację do działań rozumowo-logicznych w oparciu o poznanie przyrody. Pozostają mu motywacje czysto biologiczne, wystarczające do podtrzymania bytu wyłącznie biologicznego. Jest to właściwie poziom motywacji zwierzęcych.[14]

Istnienie informacji pozwala nie tylko przeciwstawiać się degradacji biologicznej, ale również degradacji umysłowej. Informacja jest zatem kluczowa w budowaniu zarówno społeczeństwa, cywilizacji, jak i formułowaniu teorii naukowych i opisywaniu otaczającej nas rzeczywistości.

Powiązane:
Teoria to nie “tylko teoria”
O mediach i psychologii tłumu

 

Przypisy:
[1] E. Kowalczyk, O istocie informacji, Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, Warszawa 1981, s.15.
[2] Tamże, s. 7.
[3] Tamże, s. 8.
[4] Tamże, s. 28.
[5] Tamże, s. 32.
[6] Tamże, s. 49.
[7] Tamże, s. 10.
[8] Tamże, s. 60.
[9] Tamże, s. 12.
[10] Tamże, s. 26-27.
[11] Tamże, s. 19.
[12] Tamże, s. 136.
[13] Tamże, s. 9.
[14] Tamże, s. 76.